Најавеното линеарно зголемување на пензиите од 1.000 денари, кое треба да започне со мартовската пензија што ќе се исплаќа во април, отвори сериозни економски и социјални прашања. Иако формално станува збор за зголемување кое треба да донесе олеснување за над 330.000 пензионери, времето на имплементација и начинот на пресметка предизвикуваат растечко незадоволство и загриженост.
Во услови на годишна инфлација од околу 4 отсто, континуирано поскапување на храната, енергенсите, лековите и комуналните услуги, пензионерите се соочуваат со реален пад на куповната моќ – токму во месеците кога помошта доаѓа со задоцнување.
Зголемување доаѓа по тешки месеци
Иако најавата за зголемување беше соопштена порано, ефектот ќе се почувствува дури во април, што значи дека пензионерите ќе треба да ги „издржат“ јануари, февруари и март со постојните износи на пензии, кои за голем дел од нив се под или околу минималната потрошувачка кошничка.
Според економски анализи, токму во првиот квартал од годината традиционално има:
-
зголемени трошоци за греење
-
повисоки сметки за електрична енергија
-
поскапа храна поради сезонски фактори
-
зголемени здравствени трошоци кај повозрасната популација
За пензионер со пензија од 15.000 или 18.000 денари, дополнителни 1.000 денари во април не ги покриваат загубите од инфлацијата што веќе е „изедена“ во првите месеци од годината.
Линеарното зголемување: социјална правда или правен ризик?
Посебна дебата отвори линеарниот модел на зголемување, односно сите пензионери да добијат ист номинален износ, без разлика дали нивната пензија е 18.000 или 40.000 денари.
Од една страна, ваквиот модел се претставува како „социјално правичен“, бидејќи процентуално најмногу им помага на пензионерите со најниски примања. Од друга страна, правни експерти предупредуваат дека токму ова e основа за преиспитување пред Уставниот суд.
Аргументот е дека:
-
пензискиот систем е базиран на принципот на уплатени придонеси
-
линеарното зголемување може да се толкува како нарушување на еднаквоста меѓу осигурениците
-
постои ризик мерката да се оцени како неусогласена со уставниот принцип на правна сигурност
Епилог со враќање на системското покачување не е исклучен, особено ако дел од пензионерите со повисоки пензии сметаат дека се оштетени.
Реалноста на терен: преживување, не живот
Во меѓувреме, реалноста за голем дел од пензионерите е сурова. Со пензија што едвај ги покрива основните потреби, многумина се приморани да:
-
кратат на храна
-
одложуваат купување лекови
-
бараат финансиска помош од семејството
-
задолжуваат кај трговци или банки
Економистите предупредуваат дека ваквите краткорочни мерки не се доволни и дека е неопходен системски пристап кој ќе ја следи инфлацијата во реално време, а не со неколкумесечно задоцнување.
Прашањето што останува отворено
Клучното прашање не е дали 1.000 денари ќе помогнат, туку:
-
дали ќе бидат доволни
-
дали доаѓаат навреме
-
и дали моделот е одржлив и правно стабилен
Додека институциите калкулираат, пензионерите веќе ја плаќаат цената на инфлацијата – секој ден, на каса, во аптека и пред сметките што не можат да чекаат до април.
ПОПУЛАРНО НА ИНТЕРНЕТ...
