Анемијата е нарушување кое се карактеризира со недостаток на здрави црвени крвни зрнца.
Дефицитот на железо е еден од најчестите нутритивни проблеми во светот, а најчеста и најпозната анемија е токму онаа што се јавува поради недостаток на железо.
За причините, ризиците, предизвиците и терапијата зборува д-р Марина Јотиќ Ивановиќ, специјалист по семејна медицина и магистер по прехранбена технологија-нутриција.
Како се карактеризира анемијата?
Во почетната фаза, анемијата со дефицит на железо може да биде блага и без симптоми, но како што напредува состојбата, се појавуваат знаци и симптоми кои може да укажуваат на недостаток на железо.
Какви анализи треба да се направат за да се утврди недостаток на железо?
Присуството на симптоми кои може да укажуваат на недостаток на железо бара посета на лекар за преглед, а по земање информации за поплаките и прегледот лекарот ќе ве упати да направите лабораториски тестови на крвта. Најпрво се прави комплетна крвна слика во чиј дел се одредуваат хематолошки индекси кои даваат податоци за волуменот на крвта, големината на еритроцитите, концентрацијата на хемоглобинот во еритроцитите, а се одредува и концентрацијата на железо во крвта. Сепак, најчувствителниот параметар кој се одредува е феритинот.
Што е феритин?
Феритинот е крвен протеин кој содржи железо и врз основа на него добиваме информации за тоа колку железо се складира во нашето тело. Ако вредностите се пониски од очекуваните кај жените или мажите, тоа укажува на фактот дека резервите во телото се помали и постои ризик од недостаток на железо. Овој параметар се намалува пред намалувањето на железото и другите параметри во крвта, така што можно е недостаток на железо да постои дури и кога железото и хемоглобинот се нормални. Затоа, неопходно е работата за дијагноза на анемија со дефицит на железо да биде сеопфатна.
Кој е изложен на посебен ризик од недостаток на железо?
Анемијата поради недостаток на железо е широко присутна во светот, а со особен ризик за развој на оваа анемија се стеснува во репродуктивниот период. За време на менструацијата, жените губат одредена количина на крв, па губат и одредена количина на железо. Тоа е нормална појава, но доколку се нарушат циклусите т.е. често, обилно, продолжено (крварењето трае неколку дена) може да доведе до губење на големи количини на железо и развој на анемија.
Дали ова значи дека трудниците се изложени на ризик од недостаток на железо?
Бремените жени секако се изложени на посебен ризик да развијат дефицит. Бременоста е состојба во која поради зголемување на волуменот на крвта, потребите на плодот и плацентата се јавува зголемена потреба од железо. Исто така, за време на самото раѓање се очекуваат загуби на железо поради крварење. Поради сето наведено, многу е важно трудниците да се грижат за крвната слика при планирањето на бременоста, односно од самиот почеток на бременоста. Се препорачува кај трудниците, покрај основните параметри на крвната слика, да се следи и претходно споменатиот феритин, за да се утврди со какви резерви железо располага трудницата и навремено да се вклучи суплементација.
Која храна содржи најмногу железо?
Што се однесува до храната, железото се наоѓа во храната од животинско и растително потекло. Сепак, и покрај утврденото мислење дека најголемите количини на железо се наоѓаат во зелениот зеленчук, тоа не е така. Храната со најмногу железо во неа е црвено месо, живина, риба и морски плодови.
Железото се наоѓа во мешунките (грав, грашок, леќа), цели зрна, јаткасти плодови. Помали количини се наоѓаат во млекото и млечните производи.
Исто така, железото кое потекнува од храна од животинско потекло е повеќе употребливо поради формулацијата. Луѓето кои не јадат месо се изложени на поголем ризик од недостаток на железо.
Кои се најчестите предизвици во третманот на дефицит на железо/анемија?
Еден од најголемите предизвици е да се открие причината за дефицитот на железо. Самиот третман на дефицит на железо бара внес на суплементи или лекови кои ќе го заменат железото. Првите ефекти се очекуваат за 2 недели, но замената на железо треба да трае значително подолго. Односно, кога основната крвна слика е подобрена, потребни се уште 3 до 6 месеци за да се надополнат резервите на железо во форма на феритин. Третманот се смета за успешен ако вредностите на феритин се зголемат до 50 микрограми/л. Должината на терапијата често е проблем за пациентите, особено ако се има предвид дека препаратите од железо можат да предизвикаат стомачни пореметувања, како што се гадење, болки во стомакот, металоиди, метален вкус во устата, запек и слично. Затоа, изборот на адекватен препарат е дефинитивно предизвик.
