Периодот на растечки трошоци за живот и слаб економски раст повторно ја отвори дебатата околу динамиката на покачувањето на минималната плата. Иако јавноста очекуваше нова корекција во текот на 2025 година, надлежните институции најавија дека следното покачување ќе се реализира дури во март 2026 година. Ова одложување ги става под лупа прашањата: како ќе се справат работниците со тековните цени и што ќе преземе државата во меѓувреме?
Законска рамка и механизам за усогласување
Минималната плата во Северна Македонија се утврдува врз основа на формула што ги зема предвид растот на просечната нето-плата и индексот на трошоците на живот. Според актуелниот закон, усогласувањето се врши еднаш годишно, а ефектите од новата пресметка најчесто стапуваат на сила во март.
Со последната промена, минималната плата беше зголемена на почетокот на 2025 година, но ново зголемување ќе има дури по завршување на следниот циклус на економски анализи – односно во март 2026 година.
Познавачите на состојбите предупредуваат дека ова темпо не го следи реалниот раст на трошоците за живот. „Работниците со минимална плата едвај успеваат да ги покријат основните месечни потреби. Одложувањето на следното покачување значи дека нивната куповна моќ реално ќе опадне,“ , велат тие.
Работодавците, пак, сметаат дека сегашниот модел нуди извесност и предвидливост. „Потребна е стабилност во економските политики. Честите и ненадејни промени во минималната плата создаваат притисок врз малите компании,“ коментираат од бизнис-заедницата.
Влијание врз стандардот
Во текот на последната година, просечната инфлација се движеше во рамките од 4 до 5 проценти, а цените на основните прехранбени производи бележат дополнителен раст. Ова значи дека, и покрај номиналниот раст на минималната плата, нејзината реална вредност постепено се намалува.
Според економистите, ваквиот јаз меѓу платите и животните трошоци може да предизвика зголемување на социјалниот ризик и миграцијата на ниско квалификуваната работна сила кон други земји.
Во периодот до март 2026 година, експертите предлагаат воведување целни мерки – замрзнување на цени, но и енергетски субвенции за домаќинства со ниски приходи, олеснување на пристапот до храна преку социјални програми, како и даночни олеснувања за најзагрозените категории.
До март 2026 година, вработените со минимална плата ќе останат под зголемен финансиски притисок, особено во услови на поскапувања. Додека државата инсистира на стабилност и предвидливост, социјалните партнери бараат поголема флексибилност и брза реакција на промените во реалната економија.
Сѐ додека растот на трошоците за живот го надминува растот на примањата, прашањето за минималната плата ќе остане не само економска, туку и социјална тема број еден.
Друг лош показател е и тоа што за прв пат после долги години оваа година е забележан пад на просечната плата, и тоа во август таа изнесува 45.310 денари и е за речиси 500 денари помала од таа во мај 2025.
